کوچه‌های خاکی تنگ و پر پیچ و خم تهران داخل حصار صفوی همیشه مورد شکایت جهانگردان و اروپاییان بوده است. در تابستان‌ها گرد و خاک و در زمستان‌ها گل همه را عذاب می‌داد. انباشتن زباله در تکه زمین‌های بایر محله، که خرابه‌اش می‌گفتند و تعفن لجن جوی‌ها از دیگر نارضایتی‌ها بود. در آن زمان تبدیل چال حصار (حوالی گلوبندک) از زباله دانی (که مورد شکایت تهرانی‌ها بود) به فضای سبز از کارهای پسندیده و ابتکار‌های مهم مستوفی‌الممالک در ایجاد فضای عمومی تهران است.
از اواسط دوره ناصری رسیدگی به امور شهری در قالب اداره‌ای مستقل به نام «احتسابیه» توجه شد. احتسابیه هم وظایف نظمیه را به عهده داشت و هم امور شهرداری ترتیب می‌داد و نیز مدیریت اداراتی دیگر، در شرح وظایفش گنجانده بودند. وظایفی چون؛ از نظارت بر قیمت و توزیع نان و گوشت تا جمع‌آوری زباله، از روشنایی کوچه و خیابان تا بر قراری امنیت و نظم شهر و ...
از آغازین روزهای این تشکیلات، افراد زیادی مصدر امور احتسابیه بوده‌اند، نظیر؛ کنت دو مونت فرت، محمدحسن اعتماد‌السلطنه، مختار‌السلطنه و ...
اعتماد‌السلطنه در سوم صفر 1299 قمری، درباره حوزه مسئولیتش در احتسابیه تهران می‌نویسد:
«... به واسطه کثافات خیابان‌ها، ناصرالدین شاه مرا معزول گردانید.»
به هر حال بررسی و تدقیق در تاریخچه شهرداری و شهرداران، از آغاز تا حال مجال فراخی می‌طلبد که در این سطور نمی‌گنجد. در کتب عصر قاجار چون؛ المآثرالآثار، روزنامه خاطرات، افضل‌التواریخ، مرآت‌الوقایع و ... و آثار نویسندگان معاصر نظیر؛ شهری، تفرشی، نوربخش، معتمدی، شهیدی، مازندرانی، روستایی، مختاری و ... در این‌باره سخن رفته است. اینک توجه خوانندگان گرامی را به اسامی شهرداران و شرحی مختصر از ایشان از آغاز تا حال برگرفته از کتاب شهرداران تهران جلب می‌کنیم:
1. میرزا عباس خان مهندس باشی ملقب به مشاورالدوله فرزند میرزا رضا فارغ‌التحصیل مدرسه نظامی و فرانسه است. در سال 1302 قمری به ریاست احتساب شهر تهران انتخاب شد. ناصرالدین شاه پس از سفر فرنگ، اقدام به تعیین شهردار برای تهران نمود، همانند شهرهای اروپایی، مشاورالدوله در سال 1355 قمری درگذشت.
2. میرزا آقا اصفهانی دارای القاب اسلامبولی، نفتی، اعتمادالملک، فرزند آقا خان است. او متولد حدود سال 1286 قمری در تهران است. در دوره اول مجلس نماینده بود. مناصب مختلفی داشت، از آن جمله رئیس شهرداری تهران.
3. دکتر خلیل خان اعلم‌الدوله ثقفی فرزند حاج میرزا عبدالباقی حکیم باشی (اعتضادالاطباء) متولد 1290 قمری است. تحصیلات تکمیلی طب را پس از اتمام تحصیل در تهران در پاریس به پایان رساند. بلدیه (= شهرداری تهران) به صورت قانونی در سال 1328 قمری به وقت نیابت سلطنت علیرضا خان عضدالملک و به ریاست دکتر خلیل خان تشکیل شد. اولین بلدیه تهران، ساختمانی در خیابان بوذرجمهری (جبه خانه سابق) روبه روی مدخل بازار بزرگ اختصاص یافت. اولین بار عبارت «بلدیه طهران» بر تابلویی به طول یک متر و در بالای ورودی ساختمان نصب گردید. اعلم‌الدوله از سال 1285 خورشیدی تا 1292 شهردار تهران بود.
4. ابراهیم خان (نظرآقا) ملقب به یمین‌السطنه متولد 1243 قمری در رضاییه (ارومیه) است. فارغ تحصیل اسلامبول است. او از 1292 تا 1299 خورشیدی رییس بلدیه تهران بود.
5. سیدضیاء طباطبایی فرزند سید علی (1348 ـ 1270 خورشیدی) . او در سال 1299 خورشیدی با رضاخان میرپنج کودتا نمود. در این کودتا نخست وزیر بود، ولی بعد به وسیله سردار سپه عزل شد.
6. کریم آقا بوذرجمهری مشهورترین و موثرترین شهردار تهران است و بیش از همه در این تصدی ماند. متولد 1265 خورشیدی است. او از 1302 تا 1312 خورشیدی شهردار تهران بود. بسیاری از خیابان‌های مرکزی تهران نظیر بوذرجمهری (15خرداد)، سیروس (مصطفی خمینی) و ... از اقدامات اوست.
7. سرهنگ فضل الله بهرامی بعد از بوذرجمهری که به علت بیماری عازم اروپا شد، کفیل شهرداری تهران گردید.
8. تیمسار حسین قلی هوشمند از سال 1313 تا 1317 خورشیدی. او با دسیسه مختاری رییس شهربانی وقت، متهم می‌شود، که قسمتی از درخت‌های خیابان امیریه را بریده و هیزم آن را به خانه‌اش برده است، به همین دلیل زندانی و از کار بیکار می‌شود.
9. میرزا قاسم خان صوراسرافیل تبریزی فرزند میرزا حسن خان مستوفی متولد (1327 ـ 1258خورشیدی) نواده شیخ محمد باقر مجتهد و دارای تحصیلات قدیم است. در سال 1273 مدیر و مسئول روزنامه صوراسرافیل بود و نماینده مجلس دوره‌های دوم تا چهارم و از 1317 تا 1319 خورشیدی شهردار تهران بود.
10. علی اصغر فروزان او آخرین شهردار رضاشاه است. از سال 1319 تا مهر 1320 خورشیدی این سمت را دارا بود.
11. مصطفی قلی خان رام ملقب به انتخاب‌الملک او اولین شهردار محمدرضاشاه است. در ایام تعدی او که مصادف با بحران جنگ جهانی دوم و وضع نابسامان غلات و به طبع آن نان مردم تهران بود، شهرداری چهل کامیون آرد تهیه کرد و در شهر به گردش درآورد، تا مردم از نگرانی بیرون آیند.
12. دکتر سیدمحمد سجادی فرزند آیت‌الله حاج میرزا یحیی متولد 1278 خورشیدی در تهران است. دوران شهرداری او دو ماه طول نکشید، یعنی از مهر تا آبان 1320 خورشیدی که زمام شهرداری تهران به دست سجادی افتاد. وی از آبان 1320 تا بهمن 1321 شهردار تهران بود. او سوای این شغل در طول زندگی‌اش 22 بار به وزارت رسید.
13. مهدی خان مشیر فاطمی ملقب به عماد‌السطنه فرزند حاج میرزا محمد باقرخان متولد حدود 1267 دارای تحصیلات قدیم است. وی از اسفند 1321 تا مهر 1322 شهردار تهران بود. بارها نماینده مجلس و وزیر شده بود.
14. عباس قلی خان گشاییان از رجال دوره پهلوی است. قرارداد نفتی معروف گس ـ گلشاییان از اوست. وی از بهمن 1322 تا مرداد 1323 شهردار تهران شد. بارها وزیر، استاندار و مشاغل مهم دیگر عهده دار گردید.
15. غلامحسین ابتهاج فرزند ابراهیم ابتهاج‌الملک متولد 1277 خورشید است. دارای تحصیلات عالیه و آشنا به زبان‌های انگلیسی، روسی و فرانسه بود. او دو بار شهردار تهران می‌شود. اول از مرداد 1323 تا آذر 1324 و دیگر بار از 1328 تا 1329 خورشیدی. او به اتهام اختلاس زندانی می‌شود، در سال 1341 به اسپانیا رفت و هتلی خرید و اداره کرد، تا همانجا درگذشت.
16. محمود نریمان فرزند عدل‌الملک (1340 ـ 1270 خورشیدی) است. او از طرفداران دکتر مصدق و نفت ملی است. در پرونده شهید نواب صفوی دستگیر می‌شود، بعد همراه آیت الله کاشانی و دکتر بکایی و ... آزاد می‌شود. وی از آذر 1324 تا اسفند ماه همین سال شهردار تهران بود.
17. مهدی مشایخی فرزند علی اکبر متولد 1284 خورشیدی و فارغ‌التحصیل رشته حقوق است. او از اسفند 1324 تا مرداد 1326 شهردار تهران بود و بارها نماینده مجلس گردید.
18. محمدرضا خلعتبری فرزند شیخ نورالدین (1354 ـ 1276 خورشیدی) اهل تنکابن و پزشک بود. وی از مرداد تا دی سال 1326 متصدی شهرداری تهران بود.
19. حسام‌الدین دولت آبادی فرزند مهدی متخلص به حسام و نام مستعار عبدالحسین (1364 ـ 1282 خورشیدی) . او شاعر بود و چندین بار نمایندگی مجلس را داشت. از بهمن 1326 تا اسفند 1328 شهردار تهران بود. احداث پارک سنگلج که به پارک اثر شهرت یافت از اقدامات اوست.
20. عبد مهران فرزند صادق بروجردی (1355 ـ 1277 خورشیدی) و دارای تحصیلات قدیم و آشنا به زبان‌های فرانسه است. دو بار شهردار تهران شد نخست از اسفند 1328 تا تیر 1329 و دیگر بار از اردیبهشت 1320 تا مرداد 1331 خورشیدی. در سال 1330 قول اتمام لوله کشی آب تهران را داد، که موفق نشد.
21. مهدی نامدار ملقب به مهدی پاپیونی (1348 ـ 1279 خورشیدی) و متولد تهران است. فارغ‌التحصیل داروسازی است. در دوران تصورگری شهرداری او کوره‌های شهر تخریب شد. چاه‌هایی جهت آبیاری درختان حفر و پارک شهر تکمیل شد. او برای تاسیس دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران تلاش کرد و پایان نامه او به نام زعفران ایران از آثار وی است.
22. امیرارسلان خلعتبری تنکابنی فرزند علی قلی امیر اسعد، نوه محمد علی خان سپهسالار تنکابنی (1356 ـ 1283 خورشیدی) است. به امریکا رفت و از دانشگاه فارغ‌التحصیل گشت. پس از شهریور یک روزنگار شد و از رضاشاه بد می‌نوشت و دکتر مصدق را لیدر آزادی خواهان معرفی کرد. او از فروردین تا اردیبهشت 1330 شهردار تهران بود.
23. نصرالله امینی متولد 1927 خورشیدی و فارغ‌التحصیل رشته حقوق است. او از سوی دکتر مصدق به سمت شهرداری تهران برگزیده شد و از مرداد 1331 تا تیر 1332 در این سمت باقی بود.
24. سید محسن نصر وی در دو وقت شهردار تهران بود. نوبت نخست از تیر تا آذر 1332 خورشیدی دیگر بار از اردیبهشت تا خرداد 1341. وی در نویسندگی نیز دستی داشت و در سال 1340 برای تالیف کتاب دانش و اخلاق برنده جایزه سلطنتی بهترین کتاب سال شد.
25. تیمسار محمدعلی صفاری فرزند محمد حسین متولد 1270 خورشیدی. وی ارتشی و فارغ‌التحصیل دانشکده افسری بود. او از آذر 1332 تا اردیبهشت 1333 و بار دیگر از خرداد تا دی 1346 به سمت شهردار تهران منصوب شد، که در پایان کارش به دادگستری کشیده شد.
26. نصرت‌الله منتصر وی چند ماهی بیش در سمت شهردار تهران نبود و مهمترین کاری که کرد، حفر چاه عمیق قلهک به عمق 120 متر بود. منتصر از فروردین تا آبان 1334 شهردار تهران بود.
27. موسی مهام، متولد 1277 خورشیدی و متوفی به سال 1352 خورشیدی است. او در زمان دولت دکتر منوچهر اقبال از فروردین 1327 تا آذر شهردار تهران بود. وی نیز در خاتمه متهم به جرایمی در دوران تصدی‌اش می‌گردد و بازداشت می‌شود.
28. ناصر ذوالفقاری فرزند حسین قلی متولد 1293 خورشیدی و نماینده مجلس در چند دوره بود. وی از آذر 1338 تا آذر 1339 شهردار تهران بود.
29. فتح‌الله فرود فرزند فضل الله متولد 1280 خورشیدی و فارغ‌التحصیل رشته حقوق بود. از آذر 1330 تا اردیبهشت 1340 شهردار تهران بود و هنگام ورود ملکه انگلستان به تهران کلید طلایی شهر را در حضور شاه به وی داد.
30. احمد نفیسی فرزند عبدالمهدی متولد 1298 خورشیدی در اصفهان فارغ‌التحصیل رشته حقوق بود. از خرداد 1341 تا آذر 1342 شهردار تهران بود. در دوره تصدی او پارک ساعی ساخته و به دست محمدرضاشاه افتتاح شد. او اهل قلم و صاحب تألیفاتی بود. وی نیز کارش به مراجع قضایی کشید و به اتهام فساد مالی محاکمه شد.
31. سید ضیاء‌الدین شادمان فرزند سید ابوتراب، متولد 1302 خورشیدی در تهران و او نیز فارغ‌التحصیل رشته حقوق بود. شادمان از اسفند 1342 تا اردیبهشت 1344 شهردار تهران بود.
32. تقی سرلک فارغ‌التحصیل رشته مهندسی و از سال 1344 تا خرداد 1346 شهردار تهران بود. وی پیش از شهرداری در کابینه دکتر علی امینی به سال 1340 وزیر صنایع و معادن گردیده بود.
33. منوچهر پیروز متولد 1306 خورشیدی و فارغ‌التحصیل رشته حقوق و مسلط به زبان فرانسه بود. دوران تصدی وی به سمت شهردار تهران از دی ماه 1346 تا آبان 1347 طول کشید.
34. غلامرضا نیک پی فرزند عزیزالله متولد 1308 در اصفهان بود، که در 21 فروردین 1358 توسط دادگاه انقلاب اعدام شد. فارغ‌التحصیل رشته‌های حقوق و اقتصاد بود. بارها به وزارت و نمایندگی مجلس و مشاغل دیگر انتخاب گردید. از مهر 1348 تا سال 1356 شهردار تهران بود. او در سال 1357 توسط فرمانداری نظامی دستگیر و در زندان قصر زندانی شد.
35. جواد شهرستانی مشاغل مهمی در حکومت محمدرضاشاه داشت. در کابینه امیرعباس هویدا وزیر راه بود و در دو مرحله شهردار تهران گردید، یکبار از آبان 1347 تا مهر 1348 و بار دیگر از برکناری نیک پی تا بهمن 1357. شهرستانی با پیروزی انقلاب و آمدن امام خمینی (ره) به کشور اولین مقام دولتی بود، که استعفای خود را در مدرسه علوی تقدیم حضرت امام کرد و در همان زمان بختیار او را ممنوع‌الخروج کرد.
36. محمد توسلی حجتی متولد 1317 فرزند رضا و فارغ‌التحصیل از دانشکده فنی دانشگاه تهران بود. او در دانشگاه‌های آمریکا و آلمان هم تحصیل کرده بود و از اسفند 1357 تا دی 1359 سمت شهردار تهران را به عهده داشت. وی صاحب تالیفاتی است.
37. سیدکمال‌الدین یادآور نیک روش، متولد 1323 در تهران است. دارای دکترای مهندسی برق بود. پس از انقلاب نماینده مجلس و از بهمن 1359 تا شهریور 1360 شهردار تهران بود.
38. غلامحسین دلجو از مهر 1360 تا مهر 1361 شهردار تهران بوده است.
39. محمد کاظم سیفیان متولد 1314 و لیسانسه مهندسی معماری است. پس از پیروزی انقلاب مشاغلی را داشته است، از آن جمله از آبان 1361 تا مرداد 1362 شهردار تهران بوده است.
40. حسین بنکدار به خاطر مخالف با رژیم سلطنت محمدرضاشاه زندانی شد و تا پیروزی انقلاب اسلامی در زندان بود. او از شهریور تا دی 1362 شهردار تهران بوده است.
41. محمدنبی حبیبی از بهمن 1362 تا مهر 1366 شهردار تهران بود. وی در فاجعه سیل در مرداد 1366 وجهه خود را از دست داد.
42. سیدمرتضی طباطبایی فرزند آیت الله سلطانی است. او از آبان 1366 تا دی 1368 شهردار تهران بود. وقتی که طباطبایی در آذر 68 از شهرداری کنار رفت، حدود صد نفر از کارکنان شهرداری به دادگستری کشیده شده بودند و شهردار خود نیز در مقام اتهام بود. بودجه شهرداری حدود 100 میلیارد ریال بود.
43. غلامحسین کرباسچی وی ملقب به ناصح زاده و تهرانی و فرزند آیت الله شیخ محمد صادق تهرانی و متولد 1332 در قم است. دارای تحصیلات حوزوی و لیسانس علوم ریاضی است. در دی ماه 1368 در دولت آقای هاشمی رفسنجانی شهرداری شد، که در پایان تصدی‌اش بازداشت و محاکمه گردید. او آخرین شهرداری بود، که دولت منصوب کرد. از سال 1378 شهرداران منصوب شوراها خواهند بود.
44. مرتضی الویری زاده ۲ آذر ۱۳۲۷ در دماوند. فعال و زندانی سیاسی در دوران پهلوی، نماینده سه دوره اول مجلس شورای اسلامی، رییس سازمان مناطق آزاد تجاری، شهردار تهران (1378الی1380مدت32ماه) و سفیر ایران در اسپانیا بوده‌است.
الویری دارای لیسانس مهندسی برق از دانشگاه صنعتی شریف و فوق لیسانس مدیریت از مرکز آموزش مدیریت دولتی ایران است.
45. محمدحسن ملک‌مدنی شهردار تهران از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۱ به مدت ۱۰ ماه بود. او در دوران شهرداری خود با انتقادات و اعتراضات شدید جناح اقلیت دوره اول شورای شهر تهران مواجه بود. یکی از مهمترین عوامل این نارضایتی‌ها توقف فروش تراکم بود که به افزایش قیمت مسکن منجر شده‌بود. ملک‌مدنی معتقد بود بالا رفتن هزینه‌ی زندگی در پایتخت تنها راه جلوگیری از مهاجرت فزاینده به این شهر است. وی پیش از آن سابقه‌ی شهرداری اصفهان را داشت و از همکاران نزدیک غلامحسین کرباسچی بود.
ملک‌مدنی تنها چند روز پس از برکناری از شهرداری به ۵ ماه حبس، سه سال انفصال از خدمات دولتی و ۵ سال محرومیت از تصدی مسئولیت در شهرداری محکوم شد.
46. محمدحسین مقیمی زاده‌ی ۱۳۲۹ در شهرستان خمین مهمترین پست او ۴ ماه سرپرستی شهرداری تهران در سال ۱۳۸۲ بوده‌است. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک از دانشگاه شیراز و کارشناسی ارشد مدیریت سیستم و بهره‌وری می‌باشد
47. محمود احمدی‌نژاد زاده6 آبان ۱۳۳۵ در آرادان گرمساروی از1382الی1384به مدت24ماه شهردار تهران بود و پس از آن ریاست جمهوری ایران را عهده دارد.
در سال ۱۳۶۸ نیز به عضویت در هیأت علمی دانشکده عمران دانشگاه علم و صنعت درآمد. در سال ۱۳۷۶ و هم‌زمان با داشتن سمت استانداری اردبیل و مشاور فرهنگی وزیر فرهنگ و آموزش عالی، موفق به دریافت مدرک تحصیلی دکترا در رشته مهندسی و برنامه‌ریزی حمل و نقل ترافیک شد.
احمدی‌نژاد در دوران دانشجویی عضو انجمن اسلامی و تیم فوتبال دانشگاه علم و صنعت بود.
48. علی سعیدلو، وی زاده ۱۳۳۱ در تبریز رئیس سازمان تربیت بدنی ایران پیش‌تر از تیر 1384 الی شهریور 1384 شهردار تهران بود.
وی کارشناسی زمین‌شناسی از دانشگاه تبریز اخذ نمود. و در سال ۸۲ مدرک دکترای خود را در مدیریت استراتژیک دریافت کرده‌است.
49. محمدباقر قالیباف زاده ۱ شهریور ۱۳۴۰ در طرقبه سیاستمدار اهل ایران است و هم‌اکنون شهردار تهران است. او دارای دکتری در رشته جغرافیای سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس است که در تاریخ ۱۳ شهریور ۱۳۸۴ از طرف شورای شهر تهران به عنوان شهردار این شهر انتخاب شد و در اردیبهشت ۱۳۸۶ توسط شورای جدید برای ۴ سال دیگر در مقام خود ابقا شد. او در سال ۱۳۷۹ برای فرماندهی نیروی انتظامی انتخاب شد. وی هم اکنون علاوه بر شهرداری تهران، به عنوان عضو هیئت علمی دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران. در سال ۱۳۸۷ برابر با سال ۲۰۰۸ میلادی از طرف سایت شهرداری‌های جهان به عنوان هشتمین شهردار برتر دنیا معرفی شد.
