پنجشنبه, 19 مهر 1403

اراضی مظفری (سلسبیل)

اشتراک‌گذاری این مطلب: WhatsappTelegram
اراضی مظفری (سلسبیل)

در اواخر عصر قجر قطعه زمین وسیعی در خارج از حصار ناصری شهر (حصار ناصری در دوران ناصرالدین شاه پدید آمد. محل خیابان های؛ انقلاب، 17شهریور، شوش و کارگر اضلاع چهارگانه این حصار بودند.) و در غرب تهران قرار داشت، که به اراضی مظفری خوانده می‌شد. تهران در اواخر سلطنت رضاخان گسترش یافت، به خصوص در ضلع غربی و اطراف باغ شاه، در اراضی مظفری (خیابان‌های سلسبیل، اسکندری، جیحون و ... در اراضی مظفری ایجاد شد). در حقیقت ساخت ساز شهر با پشت سرگذاشتن محله‌های غربی داخل حصار راه خود را باز در همان جهت غرب در بیرون حصار ادامه داد. یعنی اراضی مظفری، نخستین محله بیرون حصار ناصری است، که در دوره رضاشاه رو به آبادانی گذاشت.

محمد علی شاه بعد از آن ترور ناموفق سخت بر آشفت و تیغ دشمنی با مشروطه‌خواهان را بر کشید و مبارزه با آزادی‌طلبان را آشکارا آغاز نمود. پیش از بمباران مجلس، کاخ گلستان را ترک گفت و خود با خاندان پادشاهی به باغ شاه که بیرون شهر بود، کوچ کرد. با انتقال اقامتگاه شاه به باغ شاه، جمعی از نزدیکان دربار هم برای نخستین بار بخش غربی و بیرونی شهر تهران را برای سکونت خود برگزیدند. و بدین ترتیب اطراف باغ شاه ساخته شد. در دوران رضا خان که کم‌کم حصار ناصری بر چیده می‌شد، اراضی مسکونی شهر هم به بیرون دامن گستراند، ولی چون سمت غربی یعنی اطراف باغ شاه و اکبرآباد و امامزاده معصوم از قبل‌آباد شده بود، برای این کار استعداد بیشتری داشت، بنابراین نخستین گام در توسعه تهران از این سو‌ی شهر برداشته شد (هر چند همزمان ضلع شمالی جایی که بعد‌ها محله تخت جمشید و نیز جایی که بعد محله نظام‌آباد را تشکیل داد هم با چنین وضعی روبرو بود.). این اراضی را، اراضی مظفری می‌خواندند.

این اراضی وسیع که از شمال به اراضی طرشت (در گوشه شمال شرقی آن اراضی فرمانفرما قرار داشت که جاده طرشت مرز آن دو بود) و از شرق به تهران (محله شهر نو یا شهرک نو) و از غرب به اراضی مهرآباد و از جنوب به بریانک و ... محدود می‌شد در دوران پهلوی اول به صورت منظم با ایجاد خیابان‌های موازی تقسیم و به مرور (بخشی از آن در دوره بعد ساخته شد) به ساخت و ساز خانه اختصاص یافت. و بدین ترتیب محله سلسبیل پدید آمد. فرق این محله با محله تخت جمشید (تقریبا این دو محله همزمان ساخته شده‌اند)، این بود، که مردم متوسط به پایین و فقیر در آن ساکن شدند، در صورتیکه محله تخت جمشید به رجال اختصاص یافت و همین خصوصیت سبب تقسیم اراضی سلسبیل به قطعات کوچک شد.

در دوره رضاشاه اراضی مظفری به باغ‌هایی تقسیم و فروخته گردید ولی در عصر محمد رضا پهلوی همان باغ‌ها دوباره به قطعات کوچکتری خرد شد و به خانه سازی مردم اختصاص یافت. اولین خیابانی که در این محله پدید آمد و نام آن را در نقشه سال 1323 (1944میلادی) می‌بینیم خیابان‌های باغ شاه و شاهرخ است. خیابان باغ شاه از شمال مهرآباد و از ابتدای جاده کرج بطرف این اراضی کشیده شد و خیابان شاهرخ که شرقی –غربی بود در شرق اکبر‌آباد قرار داشت. بعد‌ها خیابان‌های شرقی - غربی دامپزشکی (اولیا) و هاشمی و آریانا و خیابان‌های شمالی - جنوبی قصرالدشت و کارون و رودکی نیز بدان‌ها افزوده شد. با گسترش این محله و هجوم بساز و بفروش‌ها خیابان‌ها و کوچه‌های فراوانی در این بخش از شهر ساخته گردید و انبوهی از مردم مهاجر آن سال‌ها را که به تهران آمده بودند، در خود جای داد.

بیشتر بخوانید: