پنجشنبه, 19 مهر 1403

اورس (با تلفظ قرص نان)

اشتراک‌گذاری این مطلب: WhatsappTelegram
اورس (با تلفظ قرص نان)

درخت سروکوهی / ناظم الاطباء.

به فتح اول و سکون رای مهمله سرو کوهی / هفت قلزم.

 به فتح اول و کسر ثانی سرو کوهی / آنندراج / برهان / انجمن آرای ناصری.

عرعر / برهان / نقل در لغتنامه.

 

اورس، اُرِس یا هُرس (در گویش‌های مختلف ایران نام آن متفاوت است) گونه‌ای سرو است محل رویش این گیاه مناطق کوهستانی مرتفع و سنگی با ارتفاع بیش از ۲٥٠٠ متر و دراغلب اراضی رشته کوه‌های البرز و زاگرس و کوهستانی دیگر دیده می‌شود. درختی بسیار مقاوم و سازگار با هر نوع آب و هوایی است و دارای برگ‌هایی چون دیگر گونه‌های سرو می‌باشد و بسیار بوی تندی دارد. بسیار دیر رشد است و از جمله درختان حفاظت شده به شمار می‌آید که قطع آن ممنوع است.

در مورد وجه تسمیه آن به قید تردید شنیده شده این کلمه از ترکیب او (= آب) و رس (= رسنده = اسم فاعل از مصدر رسیدن است. مانند دادرس و فریادرس / فرهنگ نظام) اگر این گمان درست باشد می‌توان علت نامگذاری آن را مقاومت این درخت در مناطق سنگی و کم آب دانست که با ریشه‌های بسیار بلندش محدوده بزرگی را در اطراف خود در دل خاک به جستجوی آب می‌رود. به طوری که می‌تواند طول سال را فقط با آب برف و باران زمستان قناعت کند. بنابراین می‌توان این گیاه را در قیاس با دیگر درختان «آب رس» کبیر نامید.

اهالی آبادی ایگل نام جایی در شمال این دیه را که در دامنه شمالی قله توچال افتاده و پراکندگی «اورس» در آن ناحیه بیش از دیگر نواحی است «سرا ٌسل» گویند. نگارنده این سطور وجه تسمیه آن را از ریش سفیدان پرسید. گفتند؛ «سرا» یعنی خانه و جای و «سل» نام قدیمی سرو بوده است زیرا در گذشته‌های دور این محل پوشیده از سرو بوده است. 

در دایره‌المعارف تغذیه آمده:

«مصرف دارویی آن به صورت محلی، استفاده از صمغ این گیاه برای ناراحتیهای پوستی و تنظیم عادات ماهانه است. این گیاه تنها گونه‌ای است که با شرایط سخت قادر به ادامه حیات است و حافظ خاک نقاط مرتفع است.»

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان این درخت را میراث طبیعی کهن سرزمین ایران معرفی می‌کند:

«... با اشاره به وجود گونه‌های منحصر به فرد گیاهی از جمله انواع درختان و گیاهان در این منطقه، عنوان کرد: یکی از درختان اعجاب انگیزی که در این اکوسیستم بی‌نظیر وجود دارد درخت "اورس" یا در اصطلاح محلی "سرو کوهی" می‌باشد.

کاکاوند از این درخت به عنوان میراث کهن سرزمین ایران یاد کرد و بیان داشت: این گونه به عنوان یکی از قدیمی‌ترین درختان موجود در ایران مطابق بررسی‌ها در دوره دوم زمین‌شناسی به وجود آمده است.

وی ادامه داد: بر اساس مطالعات رخساره‌شناسی فسیل درخت «اورس» در لایه‌های زمین‌شناسی دوره دوم زمین‌شناسی و دوره ژوراسیک مشاهده شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان یادآور شد: این گونه منحصر به فرد تنها در چند نقطه ایران وجود دارد که در منطقه زاگرس نیز این گونه تنها در اشترانکوه و دریاچه گهر موجود است.

تلاقی طبیعت و انسانیت؛ «اورس»، درختی لبریز از احساس

کاکاوند با تشریح برخی ویژگی‌های منحصر به فرد این درخت بی‌نظیر، یادآور شد: این درخت در صورتی که رفتار انسان با او بد باشد دست به «خودسوزی» می‌زند.

وی ادامه داد: مطابق بررسی‌های انجام شده در صورتی که این درخت مورد بدرفتاری از سوی انسان‌ها واقع شود صمغی از خود ترشح می‌کند که پس از قرارگرفتن در مقابل نور خورشید مشتعل می‌شود.

کاکاوند این درخت بی‌نظیر را از جمله گونه‌های تحت حمایت محیط زیست دانست و بیان داشت: مطابق مصوبه هیئت وزیران در سال 71 درخت اورس به دلیل این که میراث کهن ایرانیان است و سرمایه بشری محسوب می‌شود به عنوان گونه تحت حمایت این سازمان معرفی شد.»

بیشتر بخوانید: