بمباران مجلس در دوران سلطنت محمد علی شاه حادثه ناگوار و تلخی برای آزادی خواهان و مشروطه طلبان بود، که، از مهمترین رخدادهای سیاسی - اجتماعی ایران در عصر معاصر به شمار می‌رود و به شاخصی در تاریخ صد ساله اخیر ایران تبدیل شده است. بمباران به فرمان شاه و به وسیله قزاقان لیاخوف روسی انجام شد. در این حادثه هرچند شماری از قوای دولتی نیز کشته شدند اما خون صدها تن از مبارزان و آزادی خواهان به زمین ریخت. و ملت ایران دچار رنج و عذاب بسیاری شد. این مطلب تفصیلی است کوتاه از این واقعه:
انقلاب مشروطیت در 14 مرداد 1285 / 14 جمادی الثانی 1324 و برابر با 5 اوت 1906 به پیروزی رسید.
در این روز مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را امضاء کرد. و با صدور این فرمان، محمد علی میرزا ولیعهد هم باید آنرا امضاء می‌نمود، وی برخلاف نیت قلبی‌اش مجبور گردید آن فرمان را امضا نماید. چند روزی بیش نگذشت که شاه از جهان رفت و محمدعلی میرزا به پادشاهی رسید. وی اوایل کار نیت خود را آشکار نکرد و با آنکه مخالف مشروطه بود اما با مشروطه‌خواهان مماشات و مدارا می‌نمود.
با پیروزی انقلاب مشروطیت و به رغم تمام مشکلات، تنگناها، ضعف‌ها و اختلافات موجود نظم سیاسی نوینی در عرصه اجتماعی ایران پدید آمد و روابط ملت با دولت و حکومت بر مبنا و شیوه جدیدی استوار گشت. با این احوال روند حوادث و تحولات به دلایل فراوان سیاسی، اجتماعی داخلی و نیز مشکلات مبتلا به خارجی چنانکه انتظار می‌رفت مبنایی منطقی و درست پیدا نکرد و با دخالت دو کشور روس و انگلیس و بروز اختلافاتی سیاسی و نظری و غیره در میان رهبران و تئوری پردازان نهضت مشروطیت بحران‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی پدید آمد که موجب عمیق‌تر شدن اختلاف‌ها میان مقام سلطنت و مجلس که نماد اصلی انقلاب مشروطیت بود شد و بدین ترتیب هنوز دو سال از عمر انقلاب مشروطیت نگذشته بود که به دنبال بالا گرفتن اختلاف‌ها و شکافی که در صف مشروطه خواهان پدید آمد، و در نهایت محمد علی شاه، تصمیم به بمباران مجلس گرفت. در شب 23 جمادی‌الاول 1326 قمری نزدیک به اذان صبح، عموم قزاقان به ریاست لیاخوف روسی مجلس را محاصره نمودند و مانع ورود عموم گردیدند.
دوشنبه اول تیرماه ۱۲۸۷شاه این تلگراف را برای حکام شهرها فرستاد:
«این مجلس بر خلاف مشروطیت است. هر کس منبعد از فرمایشات ما تجاوز کند مورد تنبیه و سیاست سخت خواهد بود.»
حدود ۶۰۰ تفنگچی آماده مبارزه با قوای شاه شدند و در بالاخانه عمارت شمالی مجلس و پشت بامهای مساجد و خانه‌های اطراف از جمله عمارت ظل‌السلطان (محل وزارت فرهنگ) سنگر گرفتند.
فردای آن روز ( 2 تیر 1287 / 23 جمادی‌الاول 1326 برابر با 23 ژوئن 1908) از صبح زود قزاقان و سربازان اطراف مجلس و مسجد سپهسالار را گرفتند و چند عراده توپ جلوی مجلس گذاشتند. جنگ از ساعت هفت و نیم صبح آغاز شد و تا نزدیک ظهر ادامه داشت. در آغاز مجاهدان پیروز میدان بودند و عده‌ای از قزاقان را کشتند ولی عاقبت مجاهدان شکست خوردند و قزاقان و سربازان به مجلس هجوم بردند. قزاقان و جماعت اوباش اشیا نفیس، تابلوها، فرش‌ها، آینه‌های قدی و چلچراغ‌ها‌ی مجلس را خرد کردند و به یغما بردند چند تن از نمایندگان و آزادی خواهان دیوار شمالی مجلس را شکستند و به پارک امین‌الدوله که در همسایگی ضلع شمالی مجلس بود پناه بردند، که بعد با اعلام امین‌الدوله به نیروهای دولتی همه آنان دستگیر شدند.
در جریان بمباران مجلس ۱۰۰ کشته و ۱۵۰ زخمی از قزاق‌ها و۱۲۰۰ تن کشته از مردم بجای ماند. با پراکنده ساختن بسیاری از رهبران و فعالان نهضت مشروطه بر عمر کوتاه نظام مشروطیت در ایران پایان داد در این دوره عده‌ای از روزنامه‌نگاران، نمایندگان مجلس و آزادی‌خواهان دستگیر و اعدام شدند و یا از تهران گریختند، و بدین ترتیب استبداد صغیر آغاز شد.
بعد از به توپ بستن مجلس، ریاست روحانی نجف چند فقره تلگراف در باب اعاده امنیت و ترک جنگ با اهالی تبریز و دادن مشروطیت به شاه ارسال گردید ولی شاه بدانها اعتنایی نکرد. لهذا علمای نجف به عموم ایالات و ولایات و رؤسای ایالات نوشتند و خود داری از پرداخت مالیات و مخالفت با محمدعلی شاه و همراهی با اهل تبریز را خواستار شدند
این دوران بیش از 13 ماه ادامه یافت و در موقعیتی که حکومت محمدعلی شاه با بحران‌های متعدد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رو به رو بود و در همان حال دو کشور روس و انگلیس هم با شدت و حدت هر چه تمام‌تری در امور مختلف کشور دخالت می‌کردند، به تدریج زمینه‌های قیام دیگری بر ضد نظام استبدادی موجود در برخی شهرها و ایالات کشور بوجود آمد و در اوضاعی که مشروطه خواهان تبریز و آذربایجان ماهها در برابر حکومت محمدعلی شاه و متجاوزین روسی مقاومت می‌کردند، اما با مقاومت مشروطه‌خواهان سایر شهرها خصوصا مجاهدین تبریز، نهضت مشروطه زنده ماند و سرانجام با حرکت مجاهدین تبریز و گیلان و نیز مشروطه‌خواهان ایل بختیاری به سمت تهران و فتح پایتخت این دوره پایان یافت.
مشروطه‌خواهان از سوی گیلان و اصفهان و مناطق غربی کشور به سوی تهران حرکت کردند و با هماهنگی صورت گرفته سرانجام در 25 تیر 1288 / 17 جمادی‌الثانی 1327 برابر با 16 ژوئیه 1909 تهران به تصرف آنان در آمد و با فتح تهران توسط مشروطه خواهان و پناهنده شدن شاه به سفارت روسیه موسم استبداد صغیر پایان یافت و عمر سلطنت محمدعلی شاه به آخر رسید. بدین ترتیب مشروطه دوم متولد شد.
هرچند در عصر جدید نیز تندروی‌ها، اختلافات، انحرافات و مشکلات فراوانی میان سردمداران مشروطه پیدا شد که بخش اعظمی از آن ناشی از دخالت‌های تفرقه‌افکنانه دو کشور روس و انگلیس بود و این امر انقلاب و نهضت مشروطه خواهی ایرانیان را سخت آسیب پذیر و کم فروغ ساخت. پس از فتح تهران مشروطه خواهان با صدور بیانیه‌ای محمدعلی‌شاه را از سلطنت عزل و فرزند خردسالش احمد میرزا را به جای او منصوب نمودند.
