تکیه رضاقلی‌خان از تکایای نامدار تهران قدیم است که در محله عودلاجان قرار داشت. کهن محله عتیق عودلاجان یکی از چهار محله عتیق تهران است که هسته اولیه قریه تهران را به اشتراک با دو محله دیگر چال میدان و بازار در ضلع جنوبی خود جا داده است. این هسته مرکزی که گام‌های نخستین تکوین تهران به شمار می‌رود محدوده سرپولک است که آغازین روزهای عمر خود را به سال‌هایی پیش از اسلام می‌رساند. این خبر، ما را آگاهی از قدمت و پیشینه محله عودلاجان می‌دهد. گو این که قدمت این محله با پیشینه تهران پهلو می‌زند اما توسعه و گسترش آن در نواحی شمالی به عصر قاجاریه می‌رسد و اوج آن تحول مانند توسعه دیگر نقاط محلات تهران حصار صفوی در اواسط عصر قاجاریه است.
برای مطالعه پیشینه این تکیه ابتدا به نخستین نقشه‌های تهران که در دوران قاجاریه تهیه شده نظری می‌افکنیم و سپس اسناد و کتب جدید تری را که از این تکیه یاد کرده‌اند، می‌کاویم:
در دو نقشه اولیه تهران ترسیمی دو تن روسی به نام های؛ ناسکوف و برزین نامی از این تکیه نمی‌بینیم، فقط در نقشه برزین محل تکیه ترسیم شده بی‌آن که نامی از آن ثبت شده باشد. این بدان سبب بوده که در سال‌هایی (1258 قمری) که این نقشه تهیه گردیده قسمت‌هایی از نواحی شمالی محله عودلاجان هنوز باغ بوده و آثاری از خانه‌سازی در آن قسمت از شهر تهران دیده نمی‌شود بنابراین تا دوره محمد شاه تراکم جمعیت در قسمت شمال و شمال شرقی این محله بسیار کم بوده و این تکیه که باید در همان سال‌ها شکل گرفته باشد از اهمیت زیادی برخوردار نبوده است. نقشه بعدی تهران مربوط به سال 1275 قمری است که موسیو کرشش و محصلان دارالفنون مهیا کرده‌اند. در این نقشه قسمت‌های باغ و بستان نواحی شمال و شمال شرقی ساخته شده و تراکم جمعیت نیز به طور محسوس افزایش یافته است و تکیه رضاقلی‌خان و کوچه‌های اطراف آن هم کاملا مشخص شده است. در نقشه موسیو کرشش تکیه را در محل تقاطع چهار راه شمال - جنوبی و شرقی - غربی ترسیم کرده‌اند. راه شمالی - جنوبی راهی است که در نقشه بی‌نام مشخص است و از جوار ضلع شمالی حصار صفوی تا جنوب محله کشیده شده بود و راه غربی مجاور ضلع شمالی خانه بیگلربیگی و راه شرقی کوچه بی‌نامی که خانه میرزا سید علی در آن واقع بود تشکیل می‌داد. در این نقشه تکیه را در گوشه شمال شرقی خانه بیگلربیگی و جنوب خانه و عمارت وسیع حشمت‌الدوله ثبت نموده‌اند.
آخرین نقشه‌ای که در این‌باره مورد توجه قرار می‌دهیم، نقشه نجم‌الدوله مربوط به سال 1309 قمری است در این نقشه نخست آن که تکیه رضاقلی‌خان (ناظم دارالفنون) جنب چال میدان تغییر نام داده و با نام تکیه چال میدان مشخص شده دیگر این که محدوده تکیه رضاقلی‌خان عودلاجان مسکونی‌تر و شلوغ‌تر شده است و معابر چهار گانه آن تقاطع دارای نام گردیده‌اند راه شمالی موسوم به راسته سرچشمه (در سطح خیابان شهید مصطفی خمینی قرار گرفت) و راه جنوبی به گذر درب مدرسه (خیابان شهید خمینی) و راه غربی بی‌نام (کرانه) و راه شرقی به نام کوچه حکیم الهی (پرفسور شهاب) شده است. بعد در کنار این تکیه مسجد و سقاخانه و آب انبار ساخت شد.
بعد‌ها در عصر پهلوی در جریان خیابان‌کشی‌های تهران بخش بزرگی از این تکیه در سطح خیابان قرار گرفت و از میان رفت. چنان که راسته سرچشمه و گذر درب مدرسه از بین رفتند. باقیمانده مسجد و تکیه رضاقلی‌خان در خیابان شهید مصطفی خمینی تا کنون چند بار مورد مرمت قرار گرفته که آخرین مرتبه آن مربوط به سه چهار سال قبل است.
در گذشته در تهران داخل حصار صفوی و حتی حصار وسیع‌تر ناصری تکایای بسیاری بود به طوری هر محله‌ای چندین تکیه داشت و مردم در دهه عاشورا آن‌ها با پارچه مشکی و ... آذین می‌بستند و آن‌ها را مهیای اجرای مراسم محرم می‌کردند. دسته‌ای از تکایا در تهران قدیم کنار گذر قرار داشتند مانند تکیه افشارها در محله چال میدان این تکیه‌ها تا پایان ماه محرم برقرار بودند ولی پاره‌ای از آن‌ها در تقاطع و سطح گذر و معبر اصلی قرار گرفته بودند که پس از اتمام دهه محرم تا سال دیگر تکیه برچیده می‌شد و سطح تکیه و معبر به حال خود باز می‌گشت تا عبور و مرور مردم براحتی انجام گردد. تکیه رضاقلی‌خان هم از همین دست تکایا بود. این تکیه نامدار و مهم در مسیر راسته سرچشمه قرار داشت که بعد از پامنار مهمترین و طولانی‌ترین گذر محله عودلاجان را تشکیل می‌داد.
عبدالله مستوفی در این ارتباط آورده:
«... ولی اکثر (تکایا) بی‌موقوفه بودند و اهالی محل هر سال در ایام عزاداری تکیه را راه می‌انداختند. گاهی هم این تکیه‌ها مانند تکیه رضاقلی‌خان و تکیه سرتخت در معبر عام اتفاق افتاده بود. این تکیه‌ها اگر سر راه نبود سرتاسر سال خالی افتاده و زباله دان اهل محل بود یا بقال‌های گذر در غرفه‌های آن پیاز خشک می‌کردند و اتاق‌های آن را انبار خواربارهای فروشی خود قرار می‌دادند ....» / شرح زندگانی من، ج1، ص300.
در عصری که تکیه رضاقلی‌خان چال میدان هم بدین نام خوانده می‌شد در تداول عام آن را تکیه رضاقلی‌خان سرچنبک می‌گفتند و در برخی از اسناد (تهران در آینه زمان) هم این گونه یاد شده است.
و در روزگاری که رمال‌ها و فال‌گیر‌ها بازارشان داغ بود و آزادانه فعالیت می‌کردند و مردم تهران هر تصمیمی را منوط به اظهار نظر این قماش حقه‌باز می‌دانستند تکیه رضاقلی‌خان از مراکز جن‌گیر‌های تهران به شمار می‌رفت و آن جا پاتوق میرزا حسن جن‌گیر بود:
«.... مردم به جن و جن‌گیر عقیده داشتند ... حاج مهدی رمال در گذر قاطر‌چی‌ها سید دربندی در کوچه نقیب و .... و میرزا حسن در تکیه رضاقلی‌خان در رمالی و جن‌گیری سرکتاب باز می‌کردند / تهران در آینه، ص. 177
در دوره قاجاریه تکیه رضاقلی از مراکز مهم عمومی این محله بود که در محله (خرده محله) سادات قرار داشت. حجت بلاغی درباره آن نوشته است:
تکیه رضاقلی‌خان با رقبات زیر موقوفه است:
آب انبار جنب تکیه به مساحت دویست متر مربع.
آب انبار دیگر به مساحت چهار صد و پنجاه متر مربع.
سقاخانه به مساحت هفت متر مربع.
مسجد به مساحت ششصد متر مربع با پلاک 1293.
بیست و پنج باب دکان جزو املاک اوقافی این تکیه است / تاریخ تهران (گزیده) ، ص301.
