دوشنبه, 14 آبان 1403

واژه‌های متروک تهران قدیم (7) - جلودار

اشتراک‌گذاری این مطلب: WhatsappTelegram
جلودار

موسی جلودار است و نیل اندر میان است

معنای نخست این کلمه، خدمه و اصطلاحی نظامی است. گو اینکه امروزه این معنی متروک شده و کاربردی ندارد، اما هنوز حضور این واژه را با معنای پیشقراول، طلایه‌دار و راهبر می‌توان دید.

کسی که زمام اسب مخدوم خود یا کسی که اسب وی را کرایه کرده در دست گرفته راه برد. آنکه سواره یا پیاده جلو مرکوب ارباب حرکت کند، پیشرو. سربازانی که پیشتر از دیگر سربازان حرکت کنند، طلایه، طلایع، پیشقراول / فرهنگ معین.

نوکری که عنان اسب و غیره را گرفته مقدم آن می‌رود. کسی که چندین اسب و قاطر بارکش دارد و به کرایه می‌دهد و چاروادار‌ها زیر دست دارد. / فرهنگ نظام / لغتنامه دهخدا.

یکی از کارکنان اصطبل با وظیفه حرکت در جلوی اسب.

«... و دیگری (از همراهان ما) علی محمد بیگ نام جلودار تیمور میرزا بود.» / رضاقلی میرزا، 1250قمری، ص132.

«... اگر امیر آخور توپخانه و جلوداران (اسب‌های توپخانه را) خوب نگاه داشته و خدمت کرده‌اند مورد التفات شوند.» / قانون نظام، 1277قمری، ص68.

«... ده مراء یکدانگ و نیمش مال جلودار هاست، یعنی حاجی محمد جعفر بیگ یساول و حاجی محمد مهدی بیگ جلودار و ... / ناصرالدین شاه، 1300قمری، ص12.

«... هنوز به خیابان علاءالدوله نرسیده بودیم کسی گفت یعنی جلودار گفت می‌گویند در خیابان علاءالدوله قشون هست.» / ظهیرالدوله، خاطرات، 1317 – 1327قمری، ص327.

«... اصطبل پادشاه: میرآخورش در رتبه و احترام با کشیکچی‌باشی برابر بود؛ ولی اجزاء او مردم دون پایه و اواسط‌الناس بودند. اول، نایب و دوم، جلودار.» / نظام‌السلطنه، ج1، 1318 – 1323قمری، ص348. / فرهنگ اصطلاحات قاجاریه.

بیشتر بخوانید: