ورزش زورخانه، میراث کهن ایرانیان است آن را باید زنده نگه داشت. زورخانه جای نیکان، پاکان و مکتب فتوت و جوانمردی است. این ورزش در دوره‌هایی از تاریخ ایران زمین نظیر عصر سلطه مغولان در حفظ فرهنگ و رسوم مردم و ... نقش مهمی داشت. زورخانه در تهییج جوانان و ایجاد آمادگی در جنگ و حفظ سلامت مردان اهمیت فراوان داشت. طبل زورخانه ضرباهنگ رزم است. حرکات ورزش در زورخانه؛ سنگ گرفتن، تخته، میل و کباده برای ایجاد آمادگی در کاربرد وسایل جنگی مانند سپر، گرز و کمان و ... است. در گذشته کهنه‌سوار یا مرشد به آموزش جوانان می‌پرداختند. مدعیان و پهلوانان در گود زورخانه به مبارزه دست می‌زدند. در زمان قاجاریه و بخصوص سلطنت ناصرالدین شاه پهلوان پایتخت و پهلوان دربار در گود زورخانه معین می‌شد و بازوبند پهلوانی را از شاه دریافت می‌کرد. زورخانه تاسی از، خلق و خوی مردانگی و جوانمردی پهلوانان را در ورزشکاران برمی‌انگیخت. پهلوانان را با زنگ بلند و صفای قدم پهلوان گفتن داخل می‌کردند. هنگام ورود به گود هم باز مرشد نقش اساسی را داشت که هر فرد را مطابق با شان و مرتبه وارد می‌کرد.
مراسم ارزشی از قبیل گل‌ریزان و ... در زورخانه انجام می‌گردید (نمونه این مراسم جمع‌آوری کمک توسط جهان پهلوان تختی در جریان زلزله بوئین زهرا در قزوین است.)
احترام به سادات و رعایت ادب نسبت به پیشکسوت و بزرگتر از مهمترین آداب زورخانه است به نحوی که در درون گود زورخانه، جایگاه هر کس بسته به سن و سابقه در درون گود معین بود.
زنگ در زورخانه مانند این بود که فرمانده پادگان آمد، صاحب زنگ کسی بود که پهلوان باشد. وقتی مرشد زنگ را می‌زند باید اگر در حال شنا و ... باشند بلند شوند به ایستند و برای ادامه ورزش رخصت بگیرند و .... که متاسفانه چندان رعایت نمی‌شود. الان برای همه زنگ می‌زنند و وقتی زنگ هم نواخته می‌شود هر که در حال انجام کار خودش است. اتفاق خاصی نمی‌افتد.
زورخانه آداب خاصی دارد. گو این که در رویارویی سنت و مدرنیته بسیاری از متعلقات کهن این سرزمین از جمله رسم و آیین زورخانه رنگ باخته است اما باید کوشید تا این ورزش کهن ایران زمین حفظ گردد.
شماری از زورخانه‌های تهران
تا پایان قرن سیزدهم در تهران 38 زورخانه، در اصفهان 16 زورخانه، در یزد 19 زورخانه، در کاشان 11 زورخانه و در قم 5 زورخانه وجود داشت. از جمله زورخانه‌های قدیمی تهران می‌توان به زورخانه بازارچه کالعباسعلی، زورخانه سقاخانه نوروزخان، زورخانه کوچه حمام، زورخانه درخونگاه، زورخانه سرتخت بربری‌ها، زورخانه سقاخانه آینه، زورخانه تکیه زرگرها، زورخانه ملی ابراهیم چراغ، زورخانه نیاوران، زورخانه ملک‌التجار، زورخانه سرچشمه، زورخانه دزاشیب، زورخانه گورارباب، زورخانه شاهزاده سیف‌الملک، زورخانه خانواده مرتضوی و زورخانه محله مسجد حوض اشاره کرد.
دیگر زورخانه‌ها؛ زورخانه شیرافکن در منطقه 10، زورخانه شهید مهدی اژدری در جماران، زورخانه اصغر شاطر در انبار گندم (نزدیک به میدان شوش)، زورخانه رضا کاشفی در بازارچه سعادت (نزدیک به باغ فردوس) و زورخانه‌هایی در محله‌های پاچنار و نظام‌آباد.
حمام دولاب از قدیمی‌ترین حمام‌های تهران است که در حال حاضر به عنوان زورخانه دولاب از آن استفاده می‌شود.
زورخانه‌ی پهلوان‌پور در منطقه 11، زورخانه شهدای فرحزاد، زورخانه شجاعت، زورخانه کوچه غریبان، زورخانه گودرز واقع در محل جی و بریانک - خیابان حسام‌السلطنه قدیم و خیابان حسام‌الدین فعلی و زورخانه نیروی شادی واقع در خیابان مولوی بین میدان مولوی و میدان محمدی (میدان اعدام) به مدیریت مرحوم آقا رضا کاشفی که هم اکنون زورخانه به وسیله فرزندش که از مرشدین خوب می‌باشد اداره می‌گردد. زورخانه سیدقراب واقع در بیستم نجف‌آباد و زورخانه عارف در خیابان آهنگ و زورخانه گردان در خیابان خانی‌آباد و زورخانه انبار گندم به مرشدی محمود کرمانشاهی و زورخانه بهرام واقع در میدان دروازه غار تهران به مدیریت مرحوم حسن نجفی دایر شد (در سال 42) و مرشد آقای کاوه از شهرری ضرب می‌گرفت. در زورخانه علی تک‌تک واقع در خیابان ری و زورخانه نور واقع در خیابان نظام‌آباد به مدیریت مرحوم علی نور، زورخانه‌های جم، پهلوان‌پور، طلاچی، ذوالفقار، تختی، طالقانی نیرویزدان، ۱۷ شهریور، چمران و ...
باشگاه امیرکبیر در خیابان چراغ برق خیابان سرچشمه (مرشد؛ محمد دختی) . باشگاه 25 شهریور واقع در میدان امام حسین - چهارراه صفا (مدیریت؛ سید محمدعلی نکوگر، مرشد؛ جعفر توسلی و مرشد طوسی) . زورخانه بازارچه سبزه میدان (محمود نامجو آنجا ورزش می‌کرد)
برخی از مرشدین زورخانه‌های تهران
مرحوم مرشد جعفر شیرخدا، مرشد کره‌ای در باشگاه مؤسسه دخانیات ایران، مرشد حاج جعفر توسلی معروف به مرشد طوسی در باشگاه سیلوی تهران، مرشد حاج کاظم جباری در باشگاه بانک ملی و کوچه غریبان تهران، مرشد سیداکبر شیرازی، مرشد محمود کرمانشاهی، مرشد رهبر، مرشد محمود و احمد جذاب و ...
تعدادی از پهلوانان
پهلوان سید علی حق‌شناس، حاج محمد یزدی کوچک، پهلوان محمد عبدل معروف به یزدی کوچک از پهلوانان سرشناس دوره قاجار بود، پهلوان شعبان سیاه قمی، پهلوان اکبر پامناری به عنوان پهلوان اولی پایتخت دست یافت.
ابراهیم یزدی بزرگ و پس از وی، حاج سید حسن رزاز، حاج محمد صادق بلور فروش، آقا سید محمد علی مسجد حوضی و … پهلوان غلامرضا قلعه نوعی اراکی
«... اصغر شیر خدا مدیر باشگاه باستانی می‌گوید: تاکنون ۱۶ زورخانه به دلیل این که حمایتی از آنها نشده، بسته شده است. زورخانه‌هایی که می‌توانستند در صورت حمایت به کار خود ادامه دهند و این رشته باستانی را زنده نگه دارند.
زورخانه‌های جم، پهلوان‌پور، طلاچی، ذوالفقار، تختی، طالقانی نیرویزدان، ۱۷ شهریور، چمران و فرحزاد و ... هنوز باز است ولی نمی‌توانند امورات خود را بگذرانند. او همراه برادرش «جعفر شیر خدا» علاوه بر این که زورخانه‌ای داشتند، می‌نواختند و مرشدی می‌کردند: هزینه نگهداری زورخانه بسیار بالا است و هزینه‌های پرداختی ورزشکاران این هزینه‌ها را تأمین نمی‌کند. او می‌گوید: «هزینه‌ها را اگر حساب کنیم باید دست‌کم ماهی ۳۰۰ هزار تومان هزینه کنیم که امکان ادامه این وضع وجود ندارد.»
به رئیس سازمان تربیت بدنی می‌گوید: «ما از ایشان تقاضا داریم با پرداخت حقوقی ثابت به صاحبان زورخانه‌ها و بیمه کردن آنها، آنها را حمایت کنند تا ما انجام این ورزش را رایگان اعلام کنیم و جوانان بیایند در این ورزش با خیالی آسوده و بدون پرداخت پولی، آن را انجام دهند. اصغر شیر خدا و دیگر صاحبان زورخانه‌ها در این ورزش آلوده شده‌اند و به قول خودشان کار دیگری از دستشان بر نمی‌آید.
طبق مصوبه مجلس امکان تغییر کاربری زورخانه‌ها وجود ندارد» / روزنامه ایران
در مقابل ورزش‌های درآمد‌زایی چون فوتبال باید از زورخانه‌داران حمایت کرد و طرحی اندیشید تا این ورزش باستانی به حیات خود ادامه دهد گو این که خدا پیغمبری در این سال‌ها اقدامات خوبی (این ورزش را به کشورهایی چون عراق، افغانستان، تاجیکستان، لیتوانی، ترکیه، بلاروس و حتی آلمان و .... برده‌اند.) در این زمینه انجام شده است اما باز هم این ورزشکاران یاری دلسوختگان این ورزش را می‌طلبند.
یکی از مسئولان اعلام داشت: ... در 5 سال اخیر اجازه تخریب حتی یک زورخانه را نداده‌ایم و تعداد زورخانه‌های کشور، اکنون به 530 زورخانه رسیده است ... و دعوت از روسای جمهور چند کشور دیگر به تهران به ثبت جهانی رسید و ...
