دوش رفتم به در میکده خواب آلوده / خرقهتر دامن و سجاده شراب آلوده / حافظ
«شراب ملک ری» را تنها در تصنیفی میبینیم که بنا بر اظهار عبدالله دوامی به دوره مظفرالدین شاه تعلق دارد. صادق هدایت هم از این حراره یاد کرده است.
در بررسی و مطالعه اسناد کهن نظیر کتب قدیمی حدودالعالم و الرسالهالثانیه و ... اشاره مستقیم به نوشابه ری شده است. از آنجاییکه خاک ری و اطراف آن از مناطق مستعد کشاورزی است و اکنون نیز در این اراضی شاهد رزستانهای فراوانی هستیم. میتوان گمان برد که مردم ری بخصوص در دوران ساسانیان با توجه به آزادی تهیه و شرب آن در دین زرتشتیان، شراب تولید میکردهاند و احیانا نوع آن هم از نامداران بوده است. چنانکه شراب شیراز شهرت داشته است. با عنایت به ممنوعیت شراب در دین مبین اسلام، پس از انقراض حکومت ساسانی امر تهیه شراب در این شهر را زرتشتیان و یهودیان عهده دار شدند.
صادق هدایت در بوف کور آورده:
بیا بریم تا می خوریم / شراب ملک ری خوریم / حالا نخوریم کی خوریم / بوف کور، ص92.
حسین کریمان در اینباره مینویسد، گو اینکه این شعر رنگ کهنگی و قدمت ندارد اما شراب ری را اهمیتی بوده است / ری باستان، ج2، ص258.
وی افزون بر این مطلب در سخن از نوشابه ری آرد:
در منابع جای بجای از نوشابه ری نیز ذکری رفته است.
در حدودالعالم آمده:
«... از وی ... روغن و بنید خیزد» / حدودالعالم، ص142.
مقدسی در احسن التقاسیم آورده:
«... لفقاعهم ذکر» / احسن التقاسیم، ص391.
ابودلف در الرسالهالثانیه از مردی مجوسی داستانی نقل میکند، و در آن از شرابی در نهایه جوده که وی به سپاهیان خراسان مینوشانیده سخن بمیان میآورد:
«... کان بها (ری) رجل من المجوس مات فی سنه ثلث و ثلثین و ثلثمائه و عهدی یه وهویسقی جیش خراسان و تباعهم و متصر فیهم من الحول الی الحول شرابا فی نهایته الجوده معما یتبعه ...» / الرساله الثانیه، ص31.
نوشابه آنجا را ظاهرا زردشتیان و یهودیانی که در آن شهر مقیم بودهاند فراهم میآوردهاند. / ری باستان، ج1، ص588.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
بی گمان، اهل ری در دنیا، بر اثر نوشیدن شراب، تشنه میمیرند و تشنه برانگیخته میشوند و تشنه وارد آتش میگردند / فروع الکافی، ج 6، ص 407، ب 15، ح 17.
در پایگاه خبری محمدرضا شجریان درباره تصنیف شور آمده:
شعر: علیاکبر شیدا
آهنگ: علیاکبر شیدا*
اجرا: تور اروپا، ۱۹۹۷
شراب ناسازگارم، شراب ناسازگارم
نگار ناپایدارم، نگار ناپایدارم
مه نو، چهره نو، اومده به تهرون
شراب ملک ری خوریم
شراب ملک ری خوریم
شراب ناسازگارم، شراب ناسازگارم
چرا با من
نگار ناپایدارم، نگار ناپایدارم
چرا با من
مه نو، چهره نو، اومده به تهرون
شراب ملک ری خوریم
شراب ملک ری خوریم
حالا نخوریم کی خوریم
*: نورعلی خان برومند آهنگ را متعلق به شیدا میداند، تصنیفهای قدیمی دوامی متعلق به بدایع نگار. هر دو آهنگ را مربوط به سفر مظفرالدین شاه به تهران برای تاجگذاری بعد از ترور ناصرالدین شاه میدانند.
*: شعر این تصنیف به روایت عبدالله دوامی از تصنیفهای قدیمی: «شراب ناسازگارم / شراب ناسازگارم / چرا با ما ساز نمیشه / نگار سیمین عذارم / نگار سیمین عذارم / چرا با ما یار نمیشه / شه نو، باز (آن) مه نو / آمده به تهرون / حلا بیا تا میخوریم / شراب ملک ری خوریم / حالا نخوریم کی خوریم.