پنجشنبه, 09 فروردین 1403

زنان نامدار تهران قدیم یا دارالخلافه (5) – بانو طوبی آزموده

اشتراک‌گذاری این مطلب: WhatsappTelegram
بانو طوبی آزموده

طوبی آزموده فرزند میرزاحسن‌خان سرتیپ از اهالی قشون بود. او در سال 1295 قمری برابر با 1255 شمسی، در تهران چشم به جهان گشود و در چهارده سالگی با میرزاعبدالحسین خان میر پنج ازدواج کرد. بعد‌ها از وی جدا شد.

طوبی، پدری باسواد و روشنفکر داشت. همو بود، که گام‌های نخستین سواد را در خانه بدو آموخت و با فراهم کردن شرایط مناسب و حضور معلمان سرخانه، فرزند خردسالش را با گلستان علم و دانش آشنا کرد. شمیم طرب‌انگیز گلستان علم و دانایی، این نهال نوپا و خوش نسل را طراوت بخشید و به طریق شکوفایی انداخت. طوبی، بدان روزگار سخت، توانست زبان‌های پارسی، عربی و فرانسه را در کنار علم رایج زمان خود، بیاموزد.

سال‌های نوجوانی و جوانی این بانوی گرانسنگ در فضای سیاسی و اجتماعی خاصی گذشت. فضایی که آبستن حوادث عظیمی بود. در آن سال‌ها، جنبش آزادی خواهی ایرانیان، رفته‌رفته قوام و دوام می‌یافت و کم‌کم از کنج پنهان خانه‌ها بدر می‌آمد و در اجتماع رخ می‌نمود. این نهضت که منتهی به انقلاب مشروطیت شد، در پایتخت با حرارت و شدت بیشتری دنبال می‌شد. در انقلاب مشروطیت، اقشار مهمی از جامعه نقش داشتند. زنان که پیش‌تر (زنان محله چال میدان در جریان گرانی و نایابی نان، جلوی ناصرالدین شاه را گرفتند و او را مجبور به اتخاذ تصمیم جدی در این‌باره کردند.) نقش موثر خود را در امور اجتماعی به ثبوت رسانده و بدنبال سهم بیشتری در جامعه بودند، دریافتند، علم و دانایی، پایه و اساس استوار حضور ارجمندانه آنها در جامعه است. از این روی، زنان پیشرو در اجتماع خود، کوشیدند، تا دیگران را برای رسیدن به این آرزوی دیرینه همراه سازند. در میان آن زنان قرعه به نام بانو آزموده افتاد، تا اولین مدرسه دخترانه را در تهران تاسیس کند و بدین ترتیب بزرگترین آرزوی زنان را جامه عمل بپوشانند.

بانو آزموده در تهران نخستین مدرسه دخترانه را به نام «پرورش» در سال 1321 قمری (1282 خورشیدی) افتتاح کرد. اما به دلیل ضدیت و فشار مخالفان فرهنگ، عمر این مدرسه پس از چهار روز فعالیت به سر آمد. ماموران دولت با تهدید و فحاشی مدرسه را بستند.

پس از پیروزی نهضت مشروطیت و در سال 1326 قمری (1287 خورشیدی) بار دیگر این بانوی فرهیخته با مشقات فراوان و مخالفت‌های بسیاری دبستان «ناموس» را در خیابان فرمانفرما (= شاهپور = وحدت اسلامی) نزدیک چهارراه حسن‌آباد گشود. وی تعالیم مذهبی و علم حدیث و آموزش قرآن را در میان دروس مدرسه گنجاند و برای ایجاد هماهنگی با شرایط روز جامعه سالی یکبار روضه خونی، در مدرسه ترتیب می‌داد.

حضور معلم مرد در مدرسه، امکان نداشت، زیرا بهانه به دست مخالفان می‌داد و از دیگر سوی معلم زن هم نبود، بنابراین خانم آزموده به کمک جمعی، کتاب‌هایی برای محصلان فراهم کرد و خود تعلیم دانش‌آموزان را به عهده گرفت. او با استقامت بسیاری در راهی که برگزیده بود، موفق شد، در سال 1307 خورشیدی، نخستین دبیرستان دخترانه تهران را تاسیس کند.

در این میان، نباید همراهی موثر عده‌ای را به خانم آزموده در موفقیت ایشان نادیده گرفت. نقش و کمک جمعی از اهالی معارف و بزرگانی که خود طلایه‌دار گسترش علم و دانش و ابداع شیوه جدید تحصیل بدان روزگار بودند، افرادی چون؛ میرزا حسن رشدیه، نصیرالدوله، سیدجوادخان سرتیپ و ادیب‌الدوله.

شمس‌الدین رشدیه در این‌باره می‌نویسد:

«در سال 1326 ق. شادروان بانو طوبی آزموده (رشدیه) به مساعدت و همراهی‌های معنوی پدرم مدرسه ناموس را در خیابان شاهپور، نزدیک چهارراه حسن‌آباد تأسیس کرد ...» / تهران به روایت تاریخ.

بیشتر بخوانید: