با تو هر ساعت مرا عرض نیاز ست این همه / من نمی‌دانم ترا با من چه ناز ست این همه
ساعت به معنای:
الف: جزیی از زمان، لحظه، اندک زمان، وقت، زمان قیامت، رستاخیز، فرسنخ و به اصطلاح ارباب علم نجوم بیست چهار حصه شبانه‌روز است.
ب: آلتی که بدان تعیین وقت و هنگام کنند و در این معنا اقسام مختلف دارد از قبیل: ساعت آبی، ساعت آفتابی (شمسیه)، ساعت الکتریکی، ساعت برقی، ساعت بغلی، ساعت جیبی، ساعت دیواری، ساعت رملی، ساعت شنی، ساعت سنگی، ساعت رومیزی، ساعت شماطه‌دار، ساعت طاقچه‌ای، ساعت ظلی (سایه ای)، ساعت مچی و ... / لغتنامه
پیشینه ساخت و کاربرد ساعت در ایران زمین به هزاره دوم قبل از میلاد می‌رسد. بنای آجری چغازنبیل که مربوط به 1250 سال پیش از میلاد است ساعتی آفتابی دارد که بدان روزگار از آن استفاده می‌شده است. این ساعت حاصل علم و دانش مردمی بوده است که بدان روزگار با تجارب بسیار به چنین پیشرفت‌هایی نایل شده، و قطع به یقین سال‌ها پیش از ساخت این ساعت هم نمونه‌های دیگری را تجربه کرده بودند، که در سیر زمان از میان رفته‌اند.
برج ساعت - تجربه ساخت بناهایی در تهران که در آن‌ها ساعت نصب شده باشد مربوط به عصر قاجاریه است. ساعتهای جدید محصول فن‌آوری سده‌های اخیر دانشمندان و صنعتگران فرنگی است که در دوره صفویه در اصفهان باب شد (اولین ساعتهای آونگی از سدۀ 1500 میلادی نشات گرفتند. در سال 1582 میلادی گالیله دریافت که می‌توان از پاندول در ساعت استفاده کرد، اما در واقع تا سال 1656 میلادی این طرح به کار گرفته نشد تا اینکه در این سال دانشمندی هلندی به نام کریستین هویگنس با الهام از ایدۀ گالیله برای اولین بار از پاندول در ساعت استفاده کرد. ساعتهای آونگی جـزء دقیق‌ترین ساعتهای مکانیکی در آن زمان به شمار می‌رفتند که حتی قادر به اندازه گیری ثانیه نیز بودند. در این نوع ساعتها آونگی وجود داشت که با حرکات و نوسانات منظم موجب حرکت چرخ دنده‌ها و در نتیجه تنظیم حرکات و عقربه‌های ساعت می‌شد. ابتـدایی‌ترین ساعتهای آونگی که با نیروی باطری کار می‌کردند در سال 1840 میلادی تولید شدند / راهنمای موزه ساعت.) در تهران در دوران سلطنت ناصرالدین شاه این پدیده به تهران و سپس به شهرهای دیگر ایران هم وارد شد. باید یاد آورد که در بالای مدرسه رکنیه یزد گونه‌ای ساعت ساخته شده که بسیار قدیمی و البته متفاوت با ساعتهای جدید است که در مقام خود شرحی از آن خواهد آمد.
نخستین برج ساعت تهران را معیرالممالک با ساختن بنای شمس‌العماره در اواسط دوره ناصری بر فراز آن ساخت. بعد‌ها در عمارات و مساجد نیز این کار تکرار گردید و البته به شهرهای دیگر کشورمان هم راه یافت.
برخی برج‌های ساعت را شرحی می‌آوریم:
- برج ساعت اصفهان – شاردن سیاح مشهور دوره صفوی درباره عمارت ساعت که در هنگام سلطنت شاه عباس دوم برای او ساخته بودند توضیح داده است.
- برج ساعت لندن (بیگ بن) - برج ساعت بیگ بن با گذشت سال‌ها هنوز هم یکی از مراجع تعیین زمان در دنیا محسوب می‌شود.
برج ساعت بیگ بن (Big Ben) یکی از مشهور‌ترین بناهای لندن است که سمبل این شهر محسوب می‌شود و یکی از دو برجی است که ساختمان مجلس انگلیس را احاطه کرده است. ساخت این برج بعد از آتش‌سوزی لندن در سال 1834 آغاز شد.
در این آتش‌سوزی گسترده که تقریبا شهر لندن را به طور کامل به نابودی کشاند هیچ بنای شاخصی باقی نماند. «چارلز باری» در رقابت بین طراحان برای ارایه نقشه جدید ساخت مرکز دولت گوی سبقت را از دیگران ربود. وی به اتفاق «آگوستوس پوگین» سبک رنسانس را با تئوگوتیک تلفیق کرد و در ساخت بناها و برج‌ها به کار گرفت.
البته بیگ بن به کل برج ساعت اطلاق نمی‌شود، بلکه در واقع زنگ 13 تنی است که هر ساعت به صدا در می‌آید. امروزه برج ساعت را به تنهایی ساعت بزرگ «وست مینستر» می‌نامند.
در سال 1844 پارلمان تصمیم گرفت که ساختمان جدید آن یک برج ساعت داشته باشد و به دنبال آن ساخت برج ساعت شکل گرفت. این برج که حدود 8600 تن وزن دارد از سنگ و آجر ساخته شده است و چهار جهت دارد. وزن ساعت آن 5 تن است. پیش از این هر ضربه این ساعت باید یک ثانیه در هر ساعت تنظیم می‌شد و تا سال 1851 ایجاد سیستم دقیقی که ساعت بدون خطا زمان صحیح را نشان دهد، طول کشید.
زنگ این ساعت که از فلز ساخته شده بود، بارها خراب شد و سال‌ها طول کشید تا کارگاه ریخته‌گری زنگ «وایت چپل» مسئولیت ساخت مجدد آن را بر عهده گرفت، اما به دلیل سنگینی چکش زنگ، ساعت باز هم خراب شد و با این که زنگ آن برای تعمیر از جای خود خارج شد، دوباره در سال 1976 از کار افتاد. سرانجام بعد از بارها تخریب و نوسازی این زنگ در قالب برج ساعت امروزی در کنار ساختمان پارلمان قرار گرفته است.
سال‌ها پیش تصور می‌شد که نام این زنگ را از روی نام مشت زن سنگین وزنی به نام «بنجامین کانت» که در بین مردم محبوبیت بسیاری داشت، انتخاب کرده‌اند. اما امروزه قریب به اتفاق معتقدند که این نام برگرفته از نام سیاستمدار مشهور «سربنجامین هال» است.
در سال 1949 ساعت بیگ بن 5 / 4 دقیقه به دلیل نشستن پرندگان روی عقربه دقیقه شمارش عقب ماند.
برج ساعت بیگ بن امروز نه تنها مرکز جذب گردشگران از نقاط مختلف دنیا بلکه مرجع تعیین زمان نیز محسوب می‌شود.»
3. برج ساعت شمس‌العماره - «... ناصرالدین شاه پس از اولین سفر خود به اروپا و تحت تاثیر ساختمانهای بلند فرنگی به فکر احداث بنایی بلند در تهران افتاد. طرح و نقشه این بنا از "دوستعلی خان معیر الممالک" و معماری آن بر عهده استاد "علی محمد کاشی" بود. شمس‌العماره هم از نظر نقشه و شکل ظاهری و هم از نظر آرایش داخلی، یکی از بناهای تاریخی و زیبای تهران است. آینه کاریها، نقاشی‌ها و گچبری‌های این عمارت از نظر نمایش شیوه‌های مختلف و متنوع تزئینات داخلی در ایران، بی‌نظیر است و ساخت آن که از سال 1282 هجری قمری آغاز شد، دو سال به طول انجامید.
ارتفاع این بنا بدون احتساب کلاه فرنگی 25 متر و با کلاه فرنگی 30 متر است که تا آن زمان در تهران بی‌سابقه بوده است. شمس‌العماره بلندترین بنای مجموعه کاخ گلستان نیز هست و خصوصا آن زمان که هوا پاکیزه و بدون دود بوده است، شاه و همراهانش میتوانستند با نشستن در عمارت کلاه فرنگی تمام تهران را در دید خود داشته باشند.
همه اسباب و وسایل موجود در این عمارت بسیار نفیس است و همچنین ساعت بزرگی در بالای برج آن موجود است که در قدیم صدای زنگ آن در اکثر مواقع شنیده می‌شد و پس از اعتراضات متعدد اهالی و نارضایتی خود شاه از این صدا، برای کاستن از صدای ساعت تعمیراتی انجام گرفت که ساعت را به کلی از کار انداخت.»
4. برج ساعت سفارت انگلیس - این برج ساعت در ساختمان سفارت تاریخی انگلیس در مرکز تهران در خیابان فردوسی بنا شده است.
5. برج ساعت تبریز - «... عمارت شهرداری تبریز در سال 1314 شمسی در محل گورستان متروک و مخروبه کوی نوبر با نظارت مهندسان آلمانی در زمان ریاست شهرداری حاج ارفع‌الملک جلیلی بنا گردید. این ساختمان دارای یک برج ساعت چهار صفحه‌ای است که با طنین موزون زنگ‌هایش هر 15 دقیقه یک بار، گذشت زمان را به گوش مردم تبریز می‌رساند. نمای خارجی تالار شهرداری تبریز از سنگ تراشیده بوده و نقشه ساختمان آن با نمونه ساختمانهای کشور آلمان قبل از جنگ جهانی دوم مطابقت دارد.
این بنا در وسط شهر تبریز و در میدانی موسوم به میدان ساعت واقع شده و در حال حاضر تمام امور عمرانی متمرکز شهر و امور اداری شهرداری تبریز در این تالار و عمارت متمرکز است.»
6. برج ساعت ارومیه - سر در مسجد جامع این شهر مزین به ساعتی زیباست.
7. برج ساعت آبادان - برج ساعت دانشکده نفت شهید تندگویان آبادان در سال1317 خورشیدی توسط انگلیسی‌ها ساخته شد.
8. ساعت مدرسه و مسجد میرزا احمد خان مشیرالسلطنه در تهران. این مسجد را مسجد ساعت نیز می‌نامند.
