در این کوتاه سخن، بنا نداریم که دو غار را به مقایسه در کشیم، که هر دو، بشر را هدیه ایست زیبا و عبرتآموز از خلقت پروردگار و از دیدار هر کدام میتوان لذت برد، تعجب کرد، لختی درنگ کرد. در خود فرو رفت و از نظم طبیعت و کائنات و فلسفه هستی به قدر درک خود چیزی آموخت و در تسبیح خالق یکتا آرام زمزمه کرد، بلکه قصد داریم، شرحی از مدیریت غار جعیتا برآوریم. و آن را با مدیریت خودمان در غار علیصدر و دیگر جایها و بناهای نظیر آن قیاس کنیم، تا مدیرانمان را قضاوتی باشد. صادقانه و منصفانه، توشهای بر گیرند تا از ضایع شدن حقوق مردم بیش از این در نگهداری میراث طبیعی، فرهنگی و معنوی این سرزمین جلوگیری شود.
امری که حکم آرزو پیدا کرده، آرزویی که هر ایرانی را در مواجهه با چنین مکانها و بناها و آثار فرهنگی و معنوی در خارج از کشور حسرت به دل میکند. حسرت از اینکه حفظ چنین ثروتهای خدادادی، الفبای مدیرت در اصول گردشگری، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و غیره است، که ما از آن غافل ماندهایم و سالهاست آن کشورها این راه را پیمودهاند. کشورهایی به کوچکی لیختن اشتاین و لبنان تا بزرگی امریکا، روسیه، چین و غیره و آثاری به تازگی هتلها و قمارخانههای لاسوگاس تا دیرینگی اهرام ثلاثه مصر، از دالما باغچه استامبول تا دیوار چین از قونیه تا معابد فراوان کشور هزار معبد و ...
جمهوری لبنان، پس از جنگ جهانی اول در پی شکست و فروپاشی امپراتوری عثمانی پدید آمد. لبنان 4/10 هزار کیلومتر مساحت دارد. یعنی حدود صد و پنجاه برابر از ایران کوچکتر است. این کشور در سواحل خاوری دریای مدیترانه قرار دارد و جمعیت 5 میلیونی آن از مسلمانان (اعم از سنی و شیعه) و مسیحی و کرد و غیره تشکیل شده است.
غار جعیتا، در حومه بیروت پایتخت لبنان قرار دارد و از دو بخش خشک و آبی با دو ورودی جداگانه تشکیل یافته است، این غار در دامنه کوهی پوشیده از درخت در نزدیکی مدیترانه جای دارد.
با حدود نیم ساعت راندن در جادهای فرعی و مسیری مار پیچوار در دامنه کوههای مشرف به دریای مدیترانه به کوه سرسبزی میرسیم، که در دامنه آن دهانه غار جعیتا پیداست.
غاری با این مشخصات:
- در نقطه پایانی جاده، تلهکابینی بازدیدکنندگان را به مقابل ورودی غار خشک میرساند.
- مبلغ ورودیه غار برای هر نفر 12 دلار (سال2007م.) امریکاست.
- در جایی که بازدیدکنندگان از تلهکابین پیاده میشوند، ایستگاهی ساخته شده، که دارای دستشویی و توالت کافی و بسیار تمیز، فروشگاههای فروش اجناس تبلیغاتی و محل نظارت بلیط بازدیدکنندگان میباشد. امتیاز دیگر این ایستگاه در این است، که بازدیدکنندگان در مسیری که طراحی شده به راحتی و بدون سردرگمی و بی آن که نیاز به راهنما باشد پس از طی مسافتی به ورودی غار هدایت میشوند.
- در مدخل غار، قفسههای فراوانی قرار دارد تا مردم دوربین عکاسی و فیلمبرداری خود را قبل از ورود به غار داخل آن امانت بگذارند.
- ورود دوربین عکاسی و فیلمبرداری داخل غار ممنوع است. لمس کردن دیوارهها و قسمتهای مختلف غار و کشیدن سیگار و ... ممنوع است.
- از لحظه ورود به غار تا نقطه پایانی معبر کلیه مسیر از بتون مسلح دستساز میباشد. عرض مسیر حدود 2 متر و در حاشیه آن، نرده فلزی از پرت شدن مردم در پرتگاه و خروج آنان از راه به محوطه غار در جاهای هم سطح جلوگیری میکند. در حقیقت با این کار از پا گذاشتن مردم بر سطح غار و فرسایش آن مُمانعت میکنند.
- راه ساخته شده جدا از بدنه غار و مانند پل است و تنها با پایه و شفتهایی به بدنه غار متصل شده است.
- در طول مسیر به فواصل کوتاه سطح زباله تعبیه شده است.
- در محلهای مناسب مسیر، مأمورین نظارت غار با لباس متحدالشکل مردم را هدایت میکنند.
- در نقطهای از غار که مسیر وسیعتر شده، تابلویی بزرگ و ویترینی شیشهای، که در داخل آن تکهای برش خورده از استلا کمیت دارد، اطلاعاتی علمی از آخرین تحقیقات زمینشناسان از غار و رسوبات تشکیل شده به مردم میدهد.
- ضخامت بتون مسلح عریان (بتنآرمه اکسپوز) مسیر حدود 8 سانتیمتر است و ارتفاع پلههای راه حدود 14 سانتیمتر، بهطوری که صعود از آنها خسته کننده نیست. پلههای محدب و مقعر هلالی با لبه فلزی از بتون ساخته شده است.
- اعماق پنهان پشت رسوبات در ارتفاع یا قعر غار با نورپردازیهای زیبا آشکار شده جلوههای با شکوهی را به نمایش گذاشته است.
- طول غار بلند است، اما بازدیدکنندگان تنها در مسیری کوتاه مجاز به ورود هستند.
- در مسیر مردم، تابلوهای متعددی آنان را از سیگار کشیدن و لمس غار برحذر میدارد.
- در خروج از غار، صاحبان دوربینها آنها را از قفسهها برمیگیرند.
- مسیر برگشت مردم با لوکوموتیوی که شبیه قطارهای شهربازی بچه هاست، انجام میشود.
- در محل پایانی مسیر لوکوموتیو، میدان کوچکی است، که مجسمه بزرگی از مرد نیمه برهنه غارنشینی که زیبایی متناسبی با فضا و محیط دارد در وسط آن تعبیه شده است.
- از این میدان به قسمت دوم غار، که آبی است، وارد میشوند.
- در غار آبی، سه قایق برقی بدون آلودگی محیط، بازدیدکنندگان را فقط حدود 200 متر داخل غار، گردش میدهند، در حالی که مسیر آب گویا 12 کیلومتر است.
- آب غار را چنان به لحاظ بهداشتی حفاظت میکنند که در خروج از آن وارد کارخانه بستهبندی آب آشامیدنی میشود و برای فروش آماده میگردد.
- هنگام خروج، از غار مردم از فروشگاه محل، مشخصات علمی غار و عکسهای آنجا را به صورت کتاب، سیدی و غیره خریداری میکنند.
- پیش از رسیدن مردم به توقفگاه خودروها در طول راه در فضای سبز و با طراوتی که با مجسمههای سنگی تزیین شده، استراحت میکنند و از قفس پرندگان رنگارنگ و زیبا دیدن مینمایند.
- زمان توقف بازدیدکنندگان داخل هر دو غار بسیار کوتاه است و تا جمعی که وارد شدهاند خارج نشده افراد دیگری وارد نمیشوند.
حال که توصیفی از غار جعتیا و شرحی از مدیریت آنجا را در یافتیم. مروری بر وضعیت غار علیصدر میکنیم (که خود مشتی است نمونه خروار از مدیریت تخت جمشید، پاسارگاد، سی و سه پل و هزاران بناهای گرانقدر و آثار فرهنگی و معنوی این سرزمین) و مدیریت اجرایی آن را یادآور میشویم:
- به سبب اهمیت موضوع خارج از ترتیب ابتدا به قهوهخانه داخل غار علی صدر اشاره میکنیم، که به طور وحشتناک برای غار زیانآور و مخرب است و به قدری این عمل غیر علمی و غیر عقلانی است، که ادامه حیات آن به طور قطع وجهه ملی ما در مجامع علمی بینالمللی و در مباحث گردشگری لطمه خواهد زد، قهوهخانهای که در آن پختوپز میشود، با آن زباله و فاضلاب و ... و توقف بیش از حد مردم داخل غار که همگی در جای خود زیان آور و غیر علمی و غیر اصولی است.
- مسیر طولانی غار علیصدر جاده ایست بد و فاقد ایستگاه رفاهی.
- ایستگاه پایانی جاده در جوار غار برای چنین مکانی به صورت علمی طراحی نشده بلکه بازار مکاره ایست که در هر گوشهای از آن کلبهای، اتاقکی، بقالی و یا خرده فروشی بیهیچ همگنی با یکدیگر ساخته شده که هر کدام به فعالیت صنفی خاص مشغول است. چیزی شبیه جمعه بازار، که هر روز در گوشه آن دکهای افزوده شده و یا میشود.
- دستشویی و توالتها تکاپوی خیل عظیم بازدیدکنندگان را نیست، به طوری که مدت زیادی مردم را وا میدارد، در فضای متعفن آن جا در صف به ایستند. و از نظر بهداشت بسیار آلوده و کثیف است.
- مقابل ورودی غار، سالن بزرگی ساخته شده که در تابستانها با گنجایش جمعیت زیاد فاقد تهویه و خنک کننده مناسب است که رطوبت زیاد غار توامان با گرما در آن سالن، مردم را بسیار آزار میدهد.
- مردم در غار آزادند نه تنها عکس بگیرند و فیلم بردارند، که با چاقو یا وسیلهای دیگر تکهای از رسوبات را جدا کنند و با خود ببرند و هر مدت که بخواهند در غار بمانند و سیگار بکشند، تنقلات بخورند و زباله تولید کنند و آنجا بیندارند.
- مردم مجازند که مسیر طولانی را بپیمایند و در انتها با قایق راه طولانیتری را سپری نمایند. طوری که ورود تا خروج هر نفر شاید حدود یک ساعت و نیم طول میکشد، در صورتی که 10 دقیقه توقف کافی است.
- داخل غار مامور آموزش دیده ناظر بر اعمال و رفتار مردم نیست و مقررات و قوانینی ناظر بر این امر وجود ندارد.
- تمام مدت که فردی وارد کار میشود تا لحظه خروج روی سطح غار حرکت میکند و هیچ مسیر دستسازی برای حفاظت از بدنه غار ساخته نشده است.
- غذاخوریهای ایستگاه مجاور غار به لحاظ بهداشت و کیفیت غذا و قیمت نظارت مستمر و پیگیری را طلب میکند.
به طور قطع کاستیها در این فهرست خلاصه نمیشود. بدین سبب مدیریت این هدیه خداوندی را وظیفه ایست خطیر تا مشاوره و همکاری کارشناسان خبره را به مشارکت طلبد. تا از کاروان علم و تمدن جهانی عقب نمانده و در نیل به خدمت به مردم مرز و بوم خودگامی برداشته باشد.
بواقع حیف است غاری که میلیونها سال طول کشیده تا با تشکیل رسوبات آن مناظر بدیع و دلنشین و حیرتآور را طبیعت یکجا در اختیار ما قرار داده چنین مفت و کودکانه از دستش بدهیم.